Tăng trưởng xuất khẩu: Ít phụ thuộc khối FDI mới bền vững

Số liệu thống kê của Hiệp hội các nhà đầu tư nước ngoài cho thấy, trong 10 tháng qua, các doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đã xuất khẩu khoảng 103 tỷ USD, tăng 8% so với cùng kỳ năm ngoái, chiếm 711% kim ngạch xuất khẩu của cả nước.

Những đóng góp này đã giúp Việt Nam xuất siêu khoảng 10 tỷ USD trong 10 tháng qua, đồng thời giảm tỷ lệ nhập siêu, cán cân thương mại giữa xuất và nhập tương đối cân đối, đảm bảo tính hài hòa của nền kinh tế.

Khối doanh nghiệp FDI chiếm 711% kim ngạch xuất khẩu của cả nước. (Ảnh minh họa: KT)

Cụ thể, trong lĩnh vực công nghiệp điện tử, Việt Nam đã thu hút hơn 10 tỷ USD vốn FDI với rất nhiều thương hiệu lớn trên thế giới như Samsung, LG, Panasonic, Canon, Intel... Chỉ tính riêng tập đoàn Samsung, đã đóng góp khoảng 30 tỷ USD tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước.

Thời gian tới, hàng loạt hiệp định thương mại được ký kết sẽ thúc đẩy mạnh mẽ dòng tiền ngoại đổ vào Việt Nam. Đây được coi là cơ hội lớn để thúc đẩy hơn nữa tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam trong tương lai.

Không thể phủ nhận vai trò quan trọng của các doanh nghiệp FDI trong việc thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam. Tuy nhiên, trong bối cảnh đất nước hội nhập, các doanh nghiệp trong nước phải nỗ lực hết sức mình, lấy doanh nghiệp FDI làm động lực để phát triển, hạn chế đến mức thấp nhất sự phụ thuộc, đảm bảo tăng trưởng bền vững.

Chuyên gia kinh tế Lưu Bích Hồ cho biết, vai trò của FDI đối với xuất khẩu, công nghiệp Việt Nam rất quan trọng. Nhờ có FDI làm động lực, Việt Nam mới giữ được tốc độ tăng trưởng xuất khẩu, nền kinh tế có khả năng phát triển hơn nữa thông qua xuất khẩu.

Mặt hạn chế là việc xuất khẩu ấy làm cho vai trò của sản xuất trong nước, công nghiệp trong nước rất bị hạn chế. Tỷ lệ do công nghiệp trong nước xuất khẩu được là rất nhỏ, chỉ bằng 1/3 so với đầu tư trực tiếp nước ngoài, đó là điều không mong muốn.

“Tới đây, một mặt chúng ta vẫn thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài để đẩy mạnh hơn nữa xuất khẩu và sản xuất nhất là công nghiệp, nông nghiệp, mặt khác phải cố gắng đẩy hơn nữa sự đóng góp của các doanh nghiệp sản xuất trong nước trong việc sản xuất, xuất khẩu”, Chuyên gia Lưu Bích Hồ cho hay.

Theo phân tích của các chuyên gia kinh tế, sở dĩ khu vực doanh nghiệp FDI luôn duy trì tốc độ tăng trưởng cao trong nhiều năm qua, là nhờ Việt Nam có các chính sách thu hút và khuyến khích doanh nghiệp FDI hướng về xuất khẩu.

Thực tế, ngay từ khi triển khai dự án, phần lớn các doanh nghiệp FDI đã có đủ nguồn vốn, có thị trường đầu ra trên quy mô toàn thế giới, có kinh nghiệm và công nghệ hiện đại. Trong khi đó các doanh nghiệp trong nước chưa được hỗ trợ về chính sách, thiếu vốn và năng lực xúc tiến mở rộng thị trường xuất khẩu còn hạn chế, dẫn đến quá trình sản xuất kinh doanh gặp nhiều khó khăn, tiêu thụ sản phẩm chỉ tập trung ở thị trường nội địa…

Do đó về lâu dài, nếu tăng trưởng kinh tế Việt Nam quá phụ thuộc vào khối ngoại sẽ không tốt. Việc bỏ qua hỗ trợ doanh nghiệp nội rất nguy hiểm, bởi động lực từ xuất khẩu của doanh nghiệp FDI sẽ không bền vững, có thể thay đổi rất nhanh khi những ưu đãi của chính sách thay đổi.

Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong, vấn đề quan trọng ở đây là Nhà nước cần tạo lực đẩy đồng bộ, làm cho khu vực doanh nghiệp trong nước mạnh lên để kết nối được với doanh nghiệp FDI. Đặc biệt, tự bản thân các doanh nghiệp nội phải đổi mới, tìm hướng đi, giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh để đáp ứng những yêu cầu khắt khe của các đối tác nước ngoài cũng như đáp ứng những yêu cầu trong bối cảnh hội nhập sâu rộng hiện nay.

“Nếu khai thác tốt, FDI sẽ trở thành một trong những trụ cột, nền tảng để Việt Nam nương theo, bám vào, phát triển tốt hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Như vậy sẽ tạo ra hệ thống chân rết phát triển bền vững. Cơ quan quản lý Nhà nước, hệ thống luật pháp phải hoàn thiện để ngăn chặn các nguy cơ môi trường, định hướng các dòng vốn và các hoạt động vốn FDI đúng mục tiêu đặt ra, từ đó sẽ giảm bớt những áp lực không bền vững”, Chuyên gia Nguyễn Minh Phong chỉ rõ.

Hiện nay đang tồn tại một thực tế là khu vực FDI giữ vị thế lớn hơn mức bình thường đối với một nền kinh tế của một quốc gia đang phát triển. Ông Nguyễn Văn Toàn, Phó Chủ tịch Hiệp hội các nhà đầu tư nước ngoài cho rằng, để kinh tế Việt Nam phát triển bền vững, cần hoàn thiện việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài theo đúng mục tiêu chiến lược; khắc phục, phòng tránh nguy cơ khu vực đầu tư trực tiếp nước ngoài lấn át khu vực kinh tế trong nước.

“Nếu các doanh nghiệp FDI vào Việt Nam nhưng tính lan tỏa với các doanh nghiệp trong nước thấp, các doanh nghiệp trong nước không tham gia được vào chuỗi giá trị hàng hóa xuất khẩu của các doanh nghiệp FDI đáng kể thì điều đó không có giá trị trong thu hút đầu tư nước ngoài vào Việt Nam”, ông Toàn khẳng định.

Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đã và đang trở thành nguồn lực không thể thiếu cho phát triển kinh tế đất nước. Tuy nhiên, để phát triển bền vững, việc cần làm ngay là khẩn trương hiệu chỉnh phương sách thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, đồng thời chủ động phát huy sức mạnh nội lực, tích cực hỗ trợ doanh nghiệp trong nước phát triển, không nên trông chờ quá nhiều vào các doanh nghiệp nước ngoài./.