Mục tiêu Bogor - “đường băng rộng” giúp các nền kinh tế APEC cất cánh

Trở lại năm 1994, các Nhà Lãnh đạo Kinh tế APEC đã nhóm họp tại Bogor, Indonesia, và thể hiện quyết tâm theo đuổi mục tiêu tự do hoá thương mại và đầu tư vào năm 2010 đối với các thành viên phát triển, và năm 2020 đối với các thành viên đang phát triển, do tính đến trình độ phát triển khác nhau giữa các thành viên.

Các quan chức cấp cao APEC nhóm họp tại Hà Nội.

"Cất cánh" nhờ mục tiêu Bogor

Mục tiêu đó thường được biết đến là “mục tiêu Bogor”, trở thành định hướng cho hợp tác APEC đến năm 2020 và đưa APEC trở thành một khu vực tự do hóa thương mại và đầu tư hàng đầu trên thế giới. Mục tiêu Bogor đã truyền cảm hứng cho các thành viên APEC kiên định theo đuổi mục tiêu phát triển kinh tế thông qua mở cửa thương mại và tạo thuận lợi cho các dòng đầu tư trong khu vực.

Trong hành trình theo đuổi mục tiêu Bogor suốt hơn hai thập kỉ qua, APEC đã đạt được nhiều thành tựu ấn tượng về tự do hoá thương mại và đầu tư, thể hiện ở nhiều góc độ khác nhau. Theo “Báo cáo đánh giá giữa kỳ về tiến độ thực hiện mục tiêu Bogor” được APEC công bố năm 2016, mức độ tự do hoá thương mại và đầu tư, mở cửa thị trường hiện nay của APEC đã vượt xa rất nhiều so với thời điểm mục tiêu Bogor được đưa ra.

Thứ nhất, về mở cửa thị trường, tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm của thương mại hàng hoá từ năm 1994 đến năm 2014 là 7,8%, đạt 18,4 nghìn tỷ USD trong năm 2014. Thương mại nội khối đã tăng gấp bốn lần trong giai đoạn này.

Con số phản ánh sống động bức tranh tự do hoá của APEC hơn hết phải kể tới là mức độ hàng rào thuế quan giữa các thành viên. Thuế quan MFN trung bình trong khu vực APEC giảm đến một nửa từ 11% vào năm 1996 xuống còn 5,5% vào năm 2014. Số lượng dòng hàng hưởng thuế suất 0% trong APEC tăng từ 27,3% vào năm 1996 lên mức 45,4% năm 2014.

Ngoài ra, APEC cũng đạt được thành tích nổi bật về thuận lợi hoá thương mại với số ngày thông quan hàng hóa đã giảm xuống một cách rõ rệt, lĩnh vực logistics được cải thiện nhờ cơ sở hạ tầng được nâng cấp. Mức độ mở cửa cao về thương mại và đầu tư, cũng như chú trọng tạo thuận lợi cho thương mại đã đưa APEC trở thành một trong những khu vực năng động nhất thế giới, đóng góp quan trọng cho sự thịnh vượng chung của khu vực, góp phần xoá đói giảm nghèo, tạo thêm công ăn việc làm cho nhân dân.

Thứ hai, mức độ tự do hoá sâu rộng của APEC còn thể hiện ở sự gia tăng nhanh chóng các hiệp định thương mại tự do (FTA) và các hiệp định thương mại khu vực (RTA). Nói cách khác, APEC chính là chất xúc tác cho ra đời rất nhiều hiệp định thương mại. Trong khoảng thời gian giữa năm 1996 và 2015, số lượng các FTA/RTA đi vào thực thi trong APEC tăng từ 22 lên 152, với 61 hiệp định được ký kết giữa các thành viên APEC.

Thứ ba, APEC có thể xem là vườn ươm cho những sáng kiến, những ý tưởng về hội nhập gắn với phát triển. APEC là nơi để các nền kinh tế thành viên thử nghiệm, thúc đẩy những ý tưởng về tự do hoá, thậm chí cả những nội dung gai góc, gặp nhiều trở ngại tại các khuôn khổ đa phương.

Thêm vào đó, mặc dù là một diễn đàn kinh tế, song trong khuôn khổ APEC, việc các lãnh đạo, quan chức trong khu vực đối thoại ở diễn đàn góp phần vào việc đảm bảo ổn định an ninh chính trị của khu vực, hướng tới mục tiêu vì sự thịnh vượng chung của khu vực. Có thể nói, mục tiêu Bogor là yếu tố truyền cảm hứng và đưa APEC đến được với vị trí và uy tín hiện nay.

Khó hoàn thành nhưng không phải là không thể

Mặc dù vậy, các thành viên APEC đang đứng trước những thách thức không nhỏ để hoàn thành mục tiêu Bogor đúng hạn trong vòng 3 năm tới, khi bối cảnh kinh tế toàn cầu hiện nay đã khác xa so với thời điểm mục tiêu Bogor được đề ra. Kinh tế toàn cầu đang phục hồi chậm chạp sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 khiến thương mại khu vực tăng trưởng chậm lại.

Những kết quả tích cực về xoá bỏ hàng rào thuế quan nay bị ảnh hưởng bởi làn sóng bảo hộ gia tăng và áp dụng các biện pháp phi thuế, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp. Mức độ tự do hoá giữa các thành viên cũng như giữa các ngành còn chênh lệch.

Tăng trưởng kinh tế của APEC đứng đầu thế giới cùng với mức sống tăng lên, tỉ lệ nghèo đói giảm xuống nhưng tỉ lệ thất nghiệp đã tăng lên kể từ sau khủng hoảng tài chính toàn cầu, ở mức 4,8% năm 2014 khiến xu thế phản đối toàn cầu hoá và hoài nghi những lợi ích của tự do thương mại đang trỗi dậy.

Với vai trò chủ nhà APEC 2017, Việt Nam tiếp tục đưa việc “đẩy nhanh hoàn thành mục tiêu Bogor” là một trong những ưu tiên quan trọng trong chương trình nghị sự của APEC năm nay.

Việt Nam đang tích cực cùng các thành viên triển khai những sáng kiến nhằm giải quyết những rào cản tồn tại được nêu ra trong“Báo cáo đánh giá giữa kỳ về tiến độ thực hiện mục tiêu Bogor”, hướng tới thực hiện thành công mục tiêu Bogor vào năm 2020.

Đây sẽ là nền tảng quan trọng để APEC xây dựng và định hình tương lai hợp tác sau năm 2020, tập trung vào những mục tiêu rộng hơn tự do hoá thương mại và đầu tư, để ứng phó hiệu quả hơn với những thách thức mà bối cảnh mới đã và đang đặt ra, như tăng trưởng bền vững, bao trùm, sáng tạo, thương mại điện tử…

Bên cạnh đó, để APEC có thể kiên định mục tiêu Bogor cần ý chí chính trị vững vàng của các Nhà Lãnh đạo cấp cao cũng như niềm tin, sự đồng thuận giữa các nhóm trong xã hội như doanh nghiệp, người lao động, người dân… về những lợi ích của tự do thương mại, mà quan trọng nhất là động lực của tăng trưởng và ổn định đã phần nào được chứng thực trong hơn hai thập kỉ qua./.