Miễn thuế VAT cho doanh nghiệp phân bón đang có tác dụng ngược

Kéo dài từ năm 2015 đến nay, Luật số 71/2014/QH13 sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật về thuế (Luật 71) quy định mặt hàng phân bón thuộc đối tượng không chịu thuế giá trị gia tăng (VAT).

Theo đó, miễn thuế VAT cho các doanh nghiệp phân bón là để giúp nông dân được tiếp cận với nguồn phân bón giá rẻ, chất lượng. Nhưng khi áp dụng vào thực tế, việc miễn thuế lại có tác dụng ngược: Doanh nghiệp phải đóng thuế nhiều hơn, giá phân bón cao hơn và cả nông dân, doanh nghiệp đều không được lợi.

Miễn thuế VAT khiến nhiều doanh nghiệp sản xuất phân bón bị lỗ hàng nghìn tỷ đồng. (Ảnh minh họa: KT)

Do được miễn thuế VAT chứ không phải giảm thuế xuống 0% nên doanh nghiệp phân bón trong nước vẫn phải đóng thuế đầu vào nhưng không được khấu trừ đầu ra. Điều này một mặt đã tác động lớn đến chi phí sản xuất, đầu tư phân bón, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp nội địa, mặt khác lại làm cho phân bón nhập khẩu rẻ hơn, cạnh tranh trực tiếp với sản phẩm trong nước. Do đó, nhiều doanh nghiệp sản xuất phân bón đã bị lỗ hàng nghìn tỷ đồng.

Cụ thể, từ khi Luật 71 có hiệu lực, nhập khẩu đạm ure tăng 652.000 tấn, tăng hơn 3 lần so với trước khi có Luật. Riêng 7 tháng năm 2016, lượng ure nhập khẩu tăng gần 500.000 tấn, tăng hơn 4,5 lần so với cùng kỳ năm ngoái.

Nhiều nhà máy sản xuất trong nước điêu đứng, giảm công suất tối đa như Ure Ninh Bình từ 550.000 tấn giảm xuống còn 150.000 tấn, thiệt hại hơn 2.000 tỷ đồng; Công ty phân đạm Hà Bắc có công suất 500.000 tấn, giảm công suất xuống 40%, giá ure bán ra giảm 20%, thiệt hại 889 tỷ đồng; Công ty Super Phốt phát và Hóa chất Lâm Thao trước đây mỗi ngày bán 3.000 tấn phân bón, nay chỉ bán được 2.000 tấn, thiệt hại hơn 200 tỷ đồng…

Các doanh nghiệp cho rằng, giá thành sản phẩm thời gian qua liên tục hạ, trong khi chính sách thuế VAT đang được áp dụng là không công bằng nên họ rất ngại đầu tư.

Ông Nguyễn Hoàng Trung, Trưởng phòng Kế hoạch, Công ty Cổ phần DAP Đình Vũ cho biết, từ khi có luật này, sản lượng mà DAP Đình Vũ bán ra ngày càng giảm. Nếu như năm 2014, khoảng 332.000 tấn thì năm 2015 khoảng 256.000 tấn và năm nay dự kiến giảm còn 178.000 tấn. Hơn nữa, hiện nay giá phân DAP trên thị trường đã thấp hơn giá thành của DAP Đình Vũ nhưng công ty vẫn buộc phải bán theo giá thị trường.

“Giá bán phân bón của công ty đang thấp hơn giá thành nhưng phải bán vì nếu không bán được sản phẩm sẽ không có tiền để trả nợ ngân hàng, trả khấu hao cơ bản, trả lương công nhân và cũng không có tiền để tái sản xuất, đầu tư công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm để nghiên cứu sản phẩm mới đa dạng hóa sản phẩm”, ông Trung cho hay.

Theo Hiệp hội phân bón Việt Nam, áp dụng theo Luật 71 thì các sản phẩm phân bón nhập khẩu đã rẻ càng rẻ hơn. Chính vì thế, khi Luật 71 có hiệu lực, nhập khẩu phân ure về Việt Nam lên tới 652.000 tấn, tăng gấp 3 lần so với năm 2014 - khi chưa có Luật này.

Ông Nguyễn Hạc Thúy, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Phân bón Việt Nam phân tích, chính vì phân bón không phải chịu thuế VAT nên cả doanh nghiệp và nông dân đều thiệt bởi doanh nghiệp không được khấu trừ thuế VAT đầu vào buộc phải tính vào giá thành sản phẩm, đẩy giá phân bón lên cao nên rất khó có thể cạnh tranh với hàng nhập khẩu. Hội đã nhiều lần kiến nghị sửa đổi đến nay tất cả vẫn chỉ nằm trên giấy. Nếu kéo dài tình trạng này thì các công ty, nhà máy phân bón dễ có nguy cơ phải đóng cửa.

“Nhiều bộ ngành và doanh nghiệp đều có ý kiến nên sửa đổi thuế VAT khi mua phân bón. Các doanh nghiệp đầu vào, các khoản mua hàng hóa, vật tư, chi phí lao động và xây dựng nhà máy không có trên phân bón, thuế VAT đầu vào không được khấu trừ. Doanh nghiệp sản xuất phân bón buộc phải cộng vào giá thành làm đội giá thành sản xuất phân bón”, ông Thúy chỉ rõ.

Còn theo ông Nguyễn Văn Thanh, Cục trưởng Cục Hóa chất (Bộ Công Thương), Bộ đã đề xuất Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số quy định liên quan đến Luật 71 để tạo điều kiện hơn cho doanh nghiệp sản xuất phân bón. Đồng thời, Bộ cũng đang xây dựng biện pháp phòng vệ thương mại đối với mặt hàng phân bón theo đúng thông lệ Việt Nam và quốc tế.

“Bộ Công Thương luôn ủng hộ việc Nhà nước cần có sự điều chỉnh đối với thuế giá trị gia tăng. Với thuế tự vệ đối với phân bón trong một sân chơi chung của thế giới nước ta cũng phải thực hiện đúng theo đúng thông lệ. Trên tinh thần đề nghị của một số doanh nghiệp sản xuất phân bón, Bộ Công Thương đang nghiên cứu để áp dụng thuế tự vệ và khả năng có thể áp dụng được, nhất là vào thời điểm hiện nay”, ông Thanh cho biết.

Những kiến nghị sửa đổi Luật 71 cho phù hợp với tình hình thực tế là việc làm cần thiết để gỡ khó chính sách thuế VAT cho phân bón. Đây cũng là yếu tố quan trọng để khuyến khích các doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước đầu tư công nghệ mới, sản xuất các loại phân bón chất lượng cao, chủ động nguồn cung trong nước với giá thành hợp lý.

Việc này sẽ giúp doanh nghiệp giảm chi phí, hạ giá thành sản phẩm, đảm bảo hài hòa lợi ích giữa doanh nghiệp sản xuất và quyền lợi của người nông dân trước sức ép cạnh tranh từ phân bón nước ngoài tràn vào Việt Nam./.