Khám phá tín ngưỡng hầu đồng ở vùng Tây Bắc

Những ngôi đền dọc triền sông Hồng, nơi miền sơn cước, vùng biên ải xa xôi từ lâu là không gian diễn xướng linh thiêng cho tín ngưỡng hầu đồng. Cảnh trên bến, dưới thuyền và núi non trùng điệp làm cho không gian diễn xướng của chầu văn và tín ngưỡng hầu đồng nơi đây có những nét riêng so với miền xuôi.

Đền Mẫu Đông Cuông (Yên Bái) không gian linh thiêng cho tín ngưỡng hầu đồng vùng Tây Bắc.

Những ngôi đền của vùng Tây Bắc từ bao đời nay được du khách thập phương biết tiếng là linh thiêng, nơi gắn liền với tín ngưỡng thờ Mẫu, thờ các vị tướng có công điều binh khiển tướng tiêu diệt kẻ thù, bảo vệ vùng biên ải như đền Mẫu Âu Cơ (Phú Thọ), đền Mẫu Đông Cuông (Yên Bái), đền Bảo Hà, đền Cô Tân An, đền Đôi Cô Cam Đường, đền Thượng, đền Mẫu Sơn, đền Hàng Phố (Lào Cai)…từ lâu đã trở thành không gian thấm đẫm âm điệu chầu văn.

Xung quanh những ngôi đền này là khung cảnh núi rừng bát ngát, dòng sông Hồng đỏ nặng phù sa chảy lững lờ giữa những thảm rừng xanh ngát thật thơ mộng và hữu tình như những bức tranh thủy mặc. Cảnh trên bến, dưới thuyền và núi non trùng điệp làm cho không gian diễn xướng của chầu văn và tín ngưỡng hầu đồng nơi đây có những nét riêng so với miền xuôi.

Hầu đồng là tín ngưỡng đặc biệt ở những ngôi đền thiêng vùng Tây Bắc.

Dù mùa nào, thời gian nào trong ngày, âm hưởng chầu văn gắn với tín ngưỡng hầu đồng ở những ngôi đền thiêng vùng Tây Bắc cũng vang vọng làm say đắm lòng người. Từ khắp mọi miền, du khách thập phương cùng con nhang đệ tử bấy lâu nay ngưỡng vọng sự linh thiêng và công đức của Mẫu, của các vị thánh thần, quan tướng cùng những thanh đồng về đây hành lễ. Những giá đồng được tiến hành theo đúng nghi lễ và tín ngưỡng.

Không gian cung thờ, phủ điện lộng lẫy sắc màu là nơi tín ngưỡng hầu đồng thăng hoa. Những giá đồng thường thấy ở những ngôi đền vùng Tây Bắc như giá đồng Cô Bé Thượng Ngàn, giá Cô Đôi Thượng ngàn, giá Mẫu Đông Cuông, giá ông quan Hoàng Bảy…

Ở những giá đồng, những thanh đồng như những nghệ sỹ đang biểu diễn một nghệ thuật tâm linh đặc biệt trong tín ngưỡng của người Việt. Sắc màu rực rỡ của trang phục, những động tác nhịp nhàng, uyển chuyển như đang hô mưa gọi gió của những thanh đồng như đưa người xem chìm vào một cõi linh thiêng, hư ảo và nhuốm màu sắc tâm linh.

Đền Bảo Hà (Lào Cai) ngôi đền thơ Thần vệ quốc Nguyễn Hoàng Bảy, nơi nhiều du khách và các thanh đồng về hành lễ.

Hòa mình vào không gian đặc biệt ấy, con người như lạc vào một miền chầu văn mà nhạc điệu cũng như lời hát vừa dìu dặt vừa thánh thót ca ngợi vẻ đẹp của Mẫu Thượng Ngàn, của các vị tiền nhân.

Thanh đồng, người hầu đồng và cả người xem như hòa vào một nhịp như thể đang chìm đắm trong một không gian huyền thoại, để gặp gỡ các vị thánh thần và mong được ban tài lộc, cầu cho mưa thuận gió hòa, cầu bao điều may mắn. Mỗi giá đồng đều hướng về một nhân vật trong tín ngưỡng thờ đạo Mẫu nói chung. Vì thế, âm điệu của mỗi giá đồng có một sức hấp dẫn riêng.

Dàn hát chầu văn phục vụ cho các giá đồng.

Thanh đồng theo nhịp của điệu hát như thể đang mộng du vào cõi hư ảo còn người xem thì ngây ngất với điệu vỗ tay, điệu múa, có lúc cũng cảm thấy lảo đảo như chìm vào trong giấc mộng vậy.

Trong mỗi giá đồng, âm điệu chầu văn vang lên, hòa vào khói hương, vào lòng người khiến cho không gian nơi đền thiêng, miếu cổ trở nên huyền diệu. Âm điệu ấy còn có sức lan tỏa, vang xa khắp không gian vùng Tây Bắc.

Nơi sơn ngàn xa thẳm, những con suối trên nguồn, hoa trên núi, cá dưới sông như lắng nghe những thanh âm khi trầm lắng, khi vang lừng của những câu hát chầu văn.

Một giá đồng tại đền Thượng (Lào Cai).

Không gian hầu đồng ở những ngôi đền thiêng vùng Tây Bắc.

Nhất là khi những giá đồng được tiến hành vào đêm khuya, không gian xung quanh vắng lặng, câu hát và âm điệu chầu văn nghe càng rõ nét hơn và thấm được hơn trong lòng người. Một không gian tâm linh thật đặc biệt chỉ có ở vùng Tây Bắc xa xôi.

Điệu chầu văn và tín ngưỡng hầu đồng ngược đường xa thẳm lên vùng Tây Bắc từ khi nào, khó mà biết được. Chỉ biết rằng, nơi những ngôi đền thiêng của sơn ngàn, tín ngưỡng ấy đã thăng hoa trong cảm xúc của con người, hòa điệu cùng mây núi, cùng suối ngàn và đất trời Tây Bắc./.