Khám phá nét độc đáo của Lễ hội mừng lúa mới người Xê Đăng

Những ngày đầu năm 2017, bà con dân tộc Xê Đăng, ở buôn Kon Hring, xã Ea Hđing, huyện Cư M’ga, tỉnh Đăk Lắk, hân hoan tổ chức Lễ hội mừng lúa mới, cầu mong mùa màng tốt tươi, năm mới hạnh phúc. Tiếp nối chuyến du xuân hôm nay, mời quý vị và các bạn cùng vào hội với bà con Xê Đăng buôn Kon Hring.

Hòa chung nhịp cồng chiêng rộn rã, bà con buôn Kon Hring và khách quý buôn xa buôn gần sôi động trong vòng xoang lễ hội mừng lúa mới (lễ Jô Ju). Trước cây nêu cao vút giữa sân nhà cộng đồng, với đầy đủ lễ vật truyền thống, gồm rượu cần, đầu heo, thịt của các con vật…, già làng A Sơn (Pê Sương) trịnh trọng làm lễ.

Bài cúng của già làng gồm nhiều đoạn được phối hợp xen kẽ nhịp nhàng với các bài diễn tấu cồng chiêng và dân vũ của các chàng trai, cô gái. Phần lễ trang trọng mà rất gần gũi với đời sống; hùng tráng nhưng cũng thật mềm mại dịu dàng.

Người dân Xê Đăng chung vui bên chóe rượu cần.

Sau phần lễ chính, toàn bộ người dân buôn Kon Hring và du khách cùng chung vui bên ché rượu cần, thưởng thức những món ăn truyền thống, và say trong văn hóa Tây Nguyên. Trình diễn những tiết mục độc đáo, các chàng trai thể hiện sức mạnh, lòng dũng cảm của mình trước các thế lực xấu. Các cô gái thì dịu dàng uyển chuyển trong những điệu múa dân gian, khỏe khoắn, năng động trong từng tiết mục nhảy… Những nghệ nhân lớn tuổi trình diễn những làn điệu dân ca mượt mà, chơi đàn Klông put, đàn tinh-ninh… làm mê đắm người dân và du khách. Với trẻ em, các trò chơi dân gian sôi động tràn ngập tiếng cười vui hạnh phúc.

Trong không khí lễ hội, ông A Nit (Pê Sem), Trưởng buôn Kon Hring chia sẻ, lễ hội mừng lúa mới là dịp để mọi người vui chơi, ăn mừng sau mùa sản xuất. Lễ hội năm nay sẽ trọn vẹn hơn, nếu như năm vừa qua, hạn hán không hoành hành khiến mùa màng thất bát.

Ông A Nit cho biết, vì thiên tai mà lễ hội năm nay không ăn to bằng những năm trước: "Năm vừa qua nắng hạn kéo dài, nên mùa thu hoạch không đạt năng suất, thậm chí có hộ không thu được hạt lúa nào, cà phê cũng giảm năng suất nhiều, chỉ bằng 2/3 năm trước. Vì vậy mà ban đầu bà con không định tổ chức Lễ hội mừng lúa mới năm nay. Nhưng rồi chính quyền xã động viên chúng tôi tiếp tục duy trì bản sắc dân tộc, không nên để gián đoạn.

Các tiết mục văn nghệ trong lễ hội.

Vì vậy, Lễ năm nay làm đơn giản thôi, miễn sao là có tổ chức hàng năm. Và tiếp xúc cử tri cấp huyện, các đại biểu cũng động viên nên giữ gìn bản sắc dân tộc của cha ông để lại, phải cố gắng tổ chức, năm nay khó khăn thì mình làm nhẹ, năm tới trúng mùa thì sẽ tổ chức ăn to hơn".

Gọi là ăn nhẹ hơn so với mọi năm, nhưng Lễ hội mừng lúa mới năm nay, bà con cũng đã chuẩn bị 60 chóe rượu cần, gần 2 tạ thịt heo, chưa kể những sản vật truyền thống trong rừng, dưới ruộng, trên rẫy như: thịt chuột, thịt nhái, măng chua… do những thanh niên khéo léo kiếm về.

Kinh tế có thể tiết kiệm, nhưng văn hóa, văn nghệ truyền thống càng phải được tôn vinh.

Nghệ nhân A Kiên, đội trưởng đội cồng chiêng buôn Kon Hring, cho biết: "Để chương trình thành công chúng tôi đã tập duyệt từ một tuần nay rồi. Như ngày hôm qua chúng tôi tập từ 1h chiều. Tôi cảm thấy Lễ mừng lúa mới năm nay được chuẩn bị kỹ hơn mọi năm, phải thực hiện các tiết mục đặc sắc hơn để năm mới có nhiều điều tốt đẹp hơn".

Và từ nhiều năm nay, Lễ hội mừng lúa mới không còn là của riêng người Xê Đăng, mà đã trở thành lễ hội chung của toàn bộ bà con buôn Kon Hring, cả người Kinh cũng như người dân tộc thiểu số.

Các lễ vật được dùng để Yàng.

Bà Nguyễn Thị Đào (Mẹ Tú), người trực tiếp tham gia chế biến các món ăn, cho biết: "Bây giờ “nương đâu thì náu đó”, “ăn cây nào rào cây đó”, mình sống ở đâu thì mình phải theo tục lệ ở đó. Buôn làng này không phải của riêng ai, mà của toàn dân buôn Hring. Khi mà chuẩn bị tổ chức là tôi đi thông báo cho bà con, không kể người Kinh hay người dân tộc thiểu số, người có đạo hay không có đạo, đều cùng tham gia lễ hội".

Lễ hội truyền thống Mừng lúa mới của bà con buôn Kon H’Ring được tổ chức vào đầu mỗi năm mới và đã duy trì đều đặn từ năm 1994 đến nay. Lễ hội ngày càng thu hút đông đảo bà con các dân tộc buôn làng gần xa và du khách đến chung vui, bởi ý nghĩa tốt đẹp: gắn kết cộng đồng, cầu cho năm mới sức khỏe, mùa màng bội thu, buôn làng no ấm.

Ông A Chá (Pê Choar), Bí thư chi bộ buôn Kon Hring, xã Ea Hđing, huyện Cư M’ga, tỉnh Đắk Lắk, cho biết: "Sau khi thu hoạch xong thì bà con tập trung nhau lại bàn bạc, rồi làm rượu làm đồ ăn, mời bà con buôn làng đến cúng Yàng, là cảm ơn thần linh đã phù hộ cho mùa màng và người dân có sức khỏe làm ăn. Sau đó là cũng cầu xin các thần cho sang năm làm ăn phát đạt hơn nữa, mùa màng bội thu hơn nữa, và cho buôn làng con cháu khỏe mạnh chăm ngoan".

Trong không khí xuân tràn ngập đất trời, tiếng cồng chiêng rộn ràng lòng người, buôn làng Kon H’Ring vào hội, thắm tình đoàn kết, xây dựng quê hương ngày thêm giàu đẹp./.