Doanh nghiệp nợ bảo hiểm: Khởi kiện cũng khó đòi

Tính đến thời điểm này, số tiền nợ bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) của BHXH các tỉnh, thành phố trên cả nước đã lên tới hơn 14.200 tỷ đồng, chưa kể số nợ của các đơn vị giải thể, pháp sản, bỏ trốn…

Để thu hồi được số tiền này, bảo đảm quyền lợi người lao động, BHXH Việt Nam triển khai nhiều giải pháp quyết liệt, trong đó có việc khởi kiện doanh nghiệp nợ, chây ỳ, cố tình không đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động.

Theo BHXH Việt Nam, trong tổng số nợ 14.200 tỷ đồng thì nợ quỹ BHXH là 9.550 tỷ đồng, trong đó chủ yếu là số tiền nợ thời gian từ 3 tháng trở lên là 6.869 tỷ đồng.

(Ảnh minh họa)

Số tiền nợ thực tế còn cao hơn so với con số các tỉnh, thành phố báo cáo. Cụ thể, tại thời điểm 30/9, báo cáo nhanh của BHXH các tỉnh, thành phố, tổng số tiền nợ là 13.121 tỷ đồng, nhưng theo báo cáo quyết toán quý 3/2016, tổng số tiền nợ là 17.565 tỷ đồng, cao hơn số báo cáo nhanh.

Nguyên nhân là ý thức chấp hành pháp luật của chủ sử dụng lao động còn cố tình trốn tránh, chây ỳ, cơ quan BHXH các cấp chưa quyết liệt đôn đốc thu, thu hồi nợ và đề xuất UBND các cấp chỉ đạo, xử lý các đơn vị có hành vi vi phạm pháp luật về BHXH.

Vừa qua, BHXH Việt Nam và Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã ký Quy chế phối hợp về trao đổi, cung cấp thông tin, tài liệu trong việc khởi kiện ra tòa án đối với các hành vi vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN. Tuy nhiên sau gần 2 tháng triển khai, mới có 47/63 BHXH tỉnh, thành phố báo cáo đã ký Quy chế phối hợp.

Ông Lương Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, BHXH Việt Nam cho biết: “Một số đơn vị công đoàn cùng cấp chưa nhận hồ sơ đơn vị sử dụng lao động nợ mà cơ quan BHXH cung cấp. Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam chưa có hướng dẫn cụ thể về việc khởi kiện các đơn vị ra tòa về hành vi chậm đóng tiền BHXH; hay yêu cầu hồ sơ khởi kiện phải có đơn của người lao động được ủy quyền đề nghị kiện thì mới tiếp nhận hồ sơ khởi kiện.

Các tổ chức công đoàn thiếu tự tin, mạnh dạn khởi kiện vì những vướng mắc trong quy định pháp luật cũng như thực tiễn công tác. Liên đoàn lao động tỉnh đâu đó còn ngại trách nhiệm, sợ rằng kiện như vậy có đúng hay không”.

Trên thực tế, việc triển khai khởi kiện không dễ bởi liên quan đến rất nhiều quy định pháp lý, trong khi đó, trình độ cán bộ cơ sở chưa đủ năng lực. Nhiều doanh nghiệp nợ BHXH đều khó khăn, nếu khởi kiện cũng rất khó đòi được nợ. Trong quá trình khởi kiện và tham gia tố tụng dân sự, công đoàn các cấp sẽ khó khăn trong việc thu nhập tài liệu, chứng cứ.

Theo ông Mai Đức Chính, Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam, hiện chỉ có duy nhất Liên đoàn lao động Đà Nẵng tiến hành thủ tục khởi kiện một doanh nghiệp nhưng đến nay vẫn chưa có kết quả.

“Chúng tôi yêu cầu 15 tỉnh được chọn làm thí điểm phải xúc tiến với BHXH khẩn trương tiến hành khởi kiện. Tuy nhiên, kết quả đáng buồn là đến nay vẫn chưa có một vụ kiện nào. Chúng tôi yêu cầu ít nhất từ nay đến hết năm, mỗi địa phương phải khởi kiện được một số vụ. Nếu cần thiết, chúng tôi sẽ phối hợp với thanh tra lao động của Sở LĐTBXH, thậm chí cả thanh tra nhà nước. Chúng ta không thể đứng ngoài cuộc trước tình trạng nợ BHXH như hiện nay” – ông Mai Đức Chính nói.

Hiện BHXH Việt Nam và Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam đã tổ chức giám sát, kiểm tra để tháo gỡ những khó khăn của địa phương khi khởi kiện các doanh nghiệp nợ đóng, vi phạm theo quy định pháp luật của BHXH.

Ông Trần Đình Liệu, Phó Tổng giám đốc BHXH Việt Nam cho biết, BHXH Việt Nam cũng có quy chế phối hợp với các tỉnh, thành phố, phân định trách nhiệm giữa Bảo hiểm xã hội với công đoàn cấp dưới. Nếu tuyên truyền tốt, kiểm tra, đôn đốc tốt, doanh nghiệp chấp hành tốt thì không phải thanh tra hay khởi kiện.

Điều mấu chốt ở đây là tính chủ động của BHXH địa phương và sự chủ động giám sát của các cơ quan thuộc bảo hiểm Việt Nam, các tổ chức phối hợp với ngành BHXH như công đoàn, thanh niên, phụ nữ. Các tổ chức pháp luật khác phải phối hợp với ngành bảo hiểm để giám sát, vừa tuyên truyền, giáo dục, thuyết phục; đồng thời phải dùng những biện pháp theo quy định của pháp luật”.

Dự kiến, trong tháng tới, một số địa phương sẽ bắt đầu khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH./.