Cộng đồng kinh tế ASEAN: Vẫn nhiều rào cản

Năm 2016 là thời điểm ASEAN bước vào tư thế một cộng đồng, và các quốc gia Đông Nam Á trở thành tâm điểm của những hiệp định thương mại quy mô như Hiệp định đối tác chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP) hay Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP).

Cộng đồng Kinh tế ASEAN mới thành lập nên các nền kinh tế thành viên vẫn chưa tận dụng hết cơ hội (Ảnh minh họa: KT)

Chưa tận dụng hết cơ hội

Trang Channel News Asia dẫn một khảo sát mới đây của Liên đoàn Doanh nghiệp Singapore (SBF) cho thấy có đến 74% doanh nghiệp không thấy được lợi ích từ Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC).

PGS. Simon Tay - Chủ tịch Viện Các vấn đề quốc tế của Singapore (SIIA) cho rằng, chỉ có những công ty lớn mới tận dụng được lợi thế, trong khi các doanh nghiệp vừa và nhỏ vẫn còn đối mặt với nhiều vấn đề như tình trạng quan liêu và rào cản luật lệ, dù hàng rào thuế quan đã được dỡ bỏ để giúp các nước thành viên hội nhập sâu hơn.

Theo ông Simon Tay, các doanh nghiệp vừa và nhỏ, không chỉ ở Singapore mà còn ở các nước khác, đôi khi chỉ lo tập trung phòng vệ. Họ không muốn để người khác vào vì lo sợ không thể cạnh tranh ngay trên sân nhà. Mặt khác, AEC đã thúc đẩy nhiều nền kinh tế nhận ra nhu cầu phải đổi mới sau một năm thành lập, và chính phủ các nước cần trấn an doanh nghiệp rằng AEC sẽ hỗ trợ họ tăng cường khả năng cạnh tranh và hoạt động hiệu quả hơn.

ASEAN là một thị trường rộng lớn với hơn 600 triệu dân, GDP ước đạt 3.000 tỷ USD, cùng nhiều cơ hội rộng mở cho các doanh nghiệp trong khu vực. Ông Azman, Chủ tịch công ty luật ASEAN Plus Group cho hay, cái khó của doanh nghiệp là quy mô và phương thức hoạt động truyền thống khiến họ bị hạn chế trong việc mở rộng kinh doanh bên ngoài biên giới lãnh thổ.

Bên cạnh đó, sự khác biệt văn hóa của các nước thành viên ASEAN cũng là một rào cản đối với hội nhập kinh tế khu vực. Vì thế, theo ông Azman, muốn tận dụng được lợi thế từ Cộng đồng Kinh tế ASEAN, các doanh nghiệp vừa và nhỏ phải thay đổi tư duy và làm quen với các quy định, luật lệ của các nước thành viên trong khối ASEAN để tích cực hội nhập.

Tuy nhiên, ông Azman nhấn mạnh, để AEC thành công, ngoài nỗ lực của chính phủ các nước, cần phải có sự chung tay của cộng đồng doanh nghiệp và sự phối hợp tốt từ phía các cơ quan liên quan.

Mỗi nước có khúc mắc riêng

Tại hội thảo tổ chức mới đây ở TP HCM về thương mại, công nghiệp hóa và tái cơ cấu trong cộng đồng ASEAN, các chuyên gia, học giả đã lấy Việt Nam làm ví dụ thực tiễn cho mối quan hệ giữa doanh nghiệp nhà nước và các doanh nghiệp đa quốc gia nước ngoài. Câu chuyện này mang điểm nhấn quan trọng giữa lúc ASEAN ngày càng chứng tỏ vị thế ngày càng tăng đối với các vấn đề chính trị và kinh tế toàn cầu.

TS Vũ Minh Khương ĐH Quốc gia Singapore nhận định, ASEAN chắc chắn sẽ nhìn thấy tác động và tác động vào cục diện mới khi nằm giữa Ấn Độ và Trung Quốc, hai nền kinh tế phát triển bùng nổ hiện nay.

Dữ liệu doanh nghiệp chỉ ra rằng cổ phần của doanh nghiệp nhà nước đã rút lại để tạo điều kiện cho doanh nghiệp nước ngoài tiếp cận nhiều hơn. Đây là hướng đi cần được chú trọng, và đòi hỏi chính phủ các nước ASEAN phải có sự chuẩn bị để tương thích với xu hướng hội nhập hiện nay.

ASEAN: Một tầm nhìn, một bản sắc, một cộng đồng

Theo TS Khương, thách thức của ASEAN trong quá trình cải cách, tái cơ cấu nằm ở chỗ mỗi nước tồn tại khúc mắc riêng, trong khi thế mạnh của các thành viên cũng khác biệt. Việt Nam cũng như ASEAN cần tận dụng lợi thế được tiếp thu trình độ, khoa học kỹ thuật, cách làm của các công ty đa quốc gia để tạo bàn đạp phát triển mạnh mẽ hơn nữa.

“Việt Nam có mức độ mở cửa và hội nhập rất lớn, nhưng còn gặp khó khăn trên những nước tính đường dài. Indonesia chủ trương thu hút nhân tài mạnh mẽ và rất đáng khen ngợi, song nước này lại có xu hướng khép kín hơn phần còn lại. Trong khi đó, Philippines lại có hệ thống chính trị đặc thù. Ngay cả Singapore dù phát triển mạnh nhưng diện tích nhỏ và lại gặp vấn đề về động lực sau khi gần như chạm tới mức độ phát triển cao,” TS Khương nêu thực tế.

Đánh giá về những thành tựu và thách thức của AEC trong một năm qua, bà Su Sian Lim, chuyên gia kinh tế cao cấp của HSBC, cho rằng AEC chưa thực sự tác động nhiều đến thương mại nội khối. Về thành quả của AEC, theo bà Su Sian Lim, đã có những tiến triển đáng kể trên nhiều lĩnh vực nhờ cắt giảm thuế. Điều này tạo thuận lợi hơn cho dòng lưu chuyển hàng hóa, giúp các công ty giảm chi phí cũng như giúp AEC tiến gần hơn đến mục tiêu thị trường đơn nhất và cơ sở sản xuất chung.

Tuy nhiên, bà Su Sian Lim cũng chỉ ra các thách thức mà Cộng đồng Kinh tế ASEAN phải đối mặt, chẳng hạn như quá trình lưu chuyển tự do đang diễn ra khá chậm do nền kinh tế các thành viên có nhiều khác biệt về cung cầu.

Xỏa bỏ sự khác biệt

Theo ông Trần Việt Thái, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, Bộ Ngoại giao Việt Nam, rất khó cân, đo, đong, đếm mức độ kết nối trong khu vực ASEAN, nhưng xu thế này đang tiếp tục đi lên và có nhiều tiến bộ. Năng lực nội tại của mỗi nước khác nhau, khoảng cách phát triển giữa các nước ASEAN 6 và các nước ASEAN 4 còn khá lớn.

“Trong khi Thái Lan, Singapore đã bàn đến chuyện kết nối thị trường chứng khoán ở ASEAN nhưng Lào chưa có chứng khoán thì lấy đâu ra kết nối? Ngoại ngữ, nguồn lực, trình độ phát triển và rất nhiều yếu tố khác chưa được đồng đều. Mong muốn kết nối là một chuyện, nhưng việc phân bổ nguồn lực trong bối cảnh hiện nay đang gặp nhiều khó khăn”, ông Thái cho hay.

Ông Thái khẳng định, để gắn kết chặt chẽ hơn về kinh tế, thu hẹp khoảng cách phát triển là mấu chốt. Trong đó, không có cách nào khác là các nước phải gia tăng môi trường đầu tư trong nước, môi trường làm ăn kinh doanh, đẩy mạnh phát triển kinh tế xã hội để phát triển nguồn lực mỗi nước.

Đồng tình với ý kiến của ông Thái, chuyên gia kinh tế châu Á- Thái Bình Dương Tim Condon trả lời phỏng vấn tờ Korea Times cho biết, không dễ dàng để nhận ra sự tiến bộ trong năm đầu tiên của AEC. Điều này có thể là do bản chất của các bước thực hiện. Ví dụ như một người bình thường sẽ không dễ dàng nhìn thấy được tác động của việc tự do hóa lĩnh vực bảo hiểm, trừ khi họ chính là những người đang làm việc trong ngành công nghiệp bảo hiểm.

AEC là một thị trường chung, một không gian sản xuất thống nhất nhằm phát huy lợi thế chung của khu vực ASEAN để từng bước xây dựng một khu vực năng động, có tính cạnh tranh cao trên thế giới, đem lại sự thịnh vượng chung cho nhân dân và các quốc gia ASEAN. Các nội dung chính của Cộng đồng Kinh tế ASEAN bao gồm: Một thị trường đơn nhất và cơ sở sản xuất chung, được xây dựng thông qua; Một Khu vực kinh tế cạnh tranh, được xây dựng thông qua các khuôn khổ chính sách về cạnh tranh, bảo hộ người tiêu dùng, quyền sở hữu trí tuệ, phát triển cơ sở hạ tầng, thuế quan và thương mại điện tử; Phát triển kinh tế cân bằng, được thực hiện thông qua các kế hoạch phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ và thực hiện sáng kiến hội nhập nhằm thu hẹp khoảng cách phát triển trong ASEAN; Hội nhập vào nền kinh tế toàn cầu, được thực hiện thông qua việc tham vấn chặt chẽ trong đàm phán đối tác và trong tiến trình tham gia vào mạng lưới cung cấp toàn cầu (WTO)./.