Có thể tăng thu 15 tỷ USD từ cổ phần hóa DNNN?

Hiệp hội các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI) mới có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ đề xuất giải pháp tăng thu cho Ngân sách Nhà nước hơn 15 tỷ USD từ tiến trình bán cổ phần tại các doanh nghiệp Nhà nước.

VAFI nêu thực tế rằng, trong hơn 10 năm qua, mặc dù Đảng, Chính phủ đã có nhiều chủ trương, chính sách gắn cổ phần hóa với niêm yết chứng khoán, nhưng nhiều doanh nghiệp Nhà nước tuy đã được cổ phần hóa mà không chịu niêm yết và thoái vốn.

Nhiều doanh nghiệp Nhà nước tuy đã được cổ phần hóa mà không chịu niêm yết và thoái vốn. (Ảnh minh họa: KT)

Lấy ví dụ về trường hợp của Tổng công ty CP Bia Rượu Nước giải khát Sài Gòn (Sabeco) và Tổng công ty CP Bia Rượu Nước giải khát Hà Nội (Habeco), Phó Chủ tịch VAFI Nguyễn Hoàng Hải cho rằng, hai doanh nghiệp này đã tìm mọi cách trốn tránh niêm yết trong 9 năm, chỉ đến khi có sự chỉ đạo trực tiếp từ Thủ tướng thì Sabeco và Habeco mới chịu làm thủ tục niêm yết.

Đáng lưu ý, VAFI còn cho rằng, có tình trạng ngăn cản việc niêm yết từ lãnh đạo Bộ chủ quản. Cụ thể đối với trường hợp của Habeco và Sabeco, nguyên Bộ trưởng Công Thương Vũ Huy Hoàng và Thứ trưởng Hồ Thị Kim Thoa là những người đã cản trở hai doanh nghiệp trên niêm yết với nhiều lý do, mục đích, một trong những lý do đó là việc bổ nhiệm người thân không có năng lực vào các vị trí chủ chốt tại doanh nghiệp.

“Hàng trăm doanh nghiệp không tuân thủ Quyết định 51, cố tình trốn tránh việc niêm yết và người đại diện cổ phần chi phối Nhà nước tại các doanh nghiệp cổ phần hóa đã không thực hiện nhiệm vụ mà Chính phủ giao phó”, VAFI đánh giá.

Phân tích nguyên nhân dẫn tới thực trạng trên, VAFI cho rằng có thể là do người đại diện cổ phần nhà nước yếu kém năng lực và không thích sự minh bạch để dễ dàng tham nhũng, chiếm đoạt tài sản của nhà nước và của cổ đông.

Phó Chủ tịch VAFI Nguyễn Hoàng Hải còn nhận định, đã có nhiều nhóm lợi ích với ý đồ tham nhũng, bưng bít thông tin và tìm cách kiểm soát doanh nghiệp cổ phần hóa, biến tài sản cổ đông và nhà nước thành tài sản của nhóm cá nhân để rồi những nhóm lợi ích này trở thành chủ nhân của doanh nghiệp mặc dù họ không có nhiều vốn cổ phần.

“Những nhóm lợi ích đã ngăn cản việc doanh nghiệp cổ phần hóa niêm yết để làm cho cổ đông và nhà đầu tư mất lòng tin vào doanh nghiệp đó. Khi giá cổ phiếu và giá tài sản của doanh nghiệp bị hạ thấp, nhà đầu tư có thể dễ dàng mua được toàn bộ cổ phần chi phối của nhà nước với giá rẻ mạt thông qua con đường bán thỏa thuận hay bán đấu giá”, Phó Chủ tịch VAFI chỉ rõ.

Từ việc chậm niêm yết đã gây ra hậu quả nghiêm trọng là làm giảm sút nghiêm trọng lòng tin của giới đầu tư vào tiến trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước. Cùng với đó, Nhà nước sẽ thất thu hàng tỷ USD từ việc bán cổ phần nhà nước.

“Thậm chí nhà nước có thể mất hết vốn đối với nhiều doanh nghiệp trốn tránh niêm yết do tình trạng cố tình bưng bít thông tin, bổ nhiệm người không có năng lực và tham nhũng xảy ra từ những người quản lý vốn nhà nước”, VAFI cảnh báo.

VAFI cũng cho rằng, hiện vẫn có sự bao che của một số lãnh đạo bộ ngành, địa phương và chưa có chế tài nghiêm ngặt trong chuyện này. Do đó, VAFI đề xuất 2 giải pháp để các doanh nghiệp nhà nước buộc phải niêm yết.

Thứ nhất, nếu bất kỳ người đại diện cổ phần nhà nước nào không tuân thủ Quyết định 51, cố tình trốn tránh việc niêm yết thì tự động mất tư cách là người đại diện cổ phần Nhà nước. Các cấp có thẩm quyền sẽ cử người khác thay thế.

Thứ hai, nếu lãnh đạo Bộ, ngành, địa phương nào ngăn cản doanh nghiệp cổ phần hóa niêm yết chứng khoán thì cá nhân đó phải chịu án kỷ luật mà không cần phải họp để xét xử hình thức kỷ luật với cá nhân đó.

“Với tinh thần sáng kiến trên, Thủ tướng Chính phủ chỉ cần có Công văn chỉ đạo ngắn gọn thì sẽ đảm bảo Quyết định 51 được tôn trọng và mang tính khả thi cao, từ giải pháp này, Nhà nước có thể thu thêm 15 tỷ USD từ tiến trình cổ phần hóa và thoái vốn của các doanh nghiệp”, VAFI khẳng định./.