Cần làm rõ việc tăng thuế sẽ đem lại lợi ích cho ai?

Vì sao "cứ tăng thuế là người dân phản đối"

Đề xuất tăng thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu của Bộ Tài chính đang vấp phải sự phản ứng mạnh mẽ của dư luận trong thời gian vừa qua.

Dù bộ này cho rằng, đa số ý kiến đều đồng thuận với đề xuất tăng kịch khung đối với thuế xăng dầu. Trong 60 ý kiến tham gia phản biện dự thảo tăng thuế bảo vệ môi trường với xăng dầu của Bộ Tài chính thì có tới 40 ý kiến nhất trí hoàn toàn. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia vẫn cho rằng dự thảo này chưa thực sự hợp lý và thuyết phục.

Tăng thuế không phải là biện pháp bền vững để cân đối ngân sách.

Theo TS. Vũ Sỹ Cường, Học Viện Tài chính, người dân không nên kỳ thị thuế, phí, bởi đôi khi có những loại thuế Nhà nước buộc phải thu để bù vào các khoản thu thiếu hụt của ngân sách. Người dân không thể đòi hỏi Nhà nước làm quá nhiều thứ trong khi ngân sách không có tiền, có những khoản thu là hợp lý và cần thiết.

Tuy nhiên, vấn đề đáng nói ở đây là thu thì như vậy nhưng việc chi ngân sách cũng phải quản lý một cách hiệu quả. Quan trọng hơn trách nghiệm giải trình của các cơ quan Nhà nước đối với ngân sách để người dân thấy được sự minh bạch và đáng tin cậy, ông Cường nhận định.

Về vấn đề này, tại buổi công bố báo cáo kinh tế vĩ mô quý I/2018 của Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR), chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cũng cho rằng, tính minh bạch trong việc tăng thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu là vấn đề chính khiến người dân có những phản ứng tiêu cưc với quyết định này của Bộ Tài chính.

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan.

Theo bà Lan, thông thường các cơ quan Nhà nước không giải trình được việc thu thuế để làm gì. Nếu tăng thuế xăng để bảo vệ môi trường thì phải chứng minh rõ là tiền thuế đó được sử dụng để bảo vệ môi trường như thế nào, môi trường được cải thiện ra sao sau khi tăng thuế.

Còn nếu vì bí ngân sách mà tăng thuế thêm thì cũng phải làm rõ cho người dân biết được là bao nhiêu phần trăm trong tiền thuế đó được sử dụng để bảo vệ môi trường, bao nhiêu để bù các khoản thu thiếu hụt khác. Có như vậy, người dân mới có thể yên tâm đóng thuế.

Đồng thời, Nhà nước cũng cần làm rõ việc tăng thuế sẽ đem lại lợi ích cho ai. Theo đó, rõ ràng là nhóm các doanh nghiệp xăng dầu được lợi bởi họ là người có công thu hộ Nhà nước khoản tăng thuế.

"Tất cả các yếu tố đó cần phải giải giải trình rõ ràng, công khai, minh bạch. Nếu Nhà nước chứng minh được việc tăng thuế là để phục vụ lại cho người dân, để người dân tin tưởng vào tính minh bạch trong chi ngân sách thì không vấn đề gì cả, tăng bao nhiêu người dân cũng chấp nhận đóng thuế", bà Lan nhấn mạnh.

Mặt khác, để ổn định ngân sách, vị chuyên gia kinh tế này cũng cho rằng, Nhà nước vẫn cần giảm chi. Đây là vấn đề không đơn giản, không chỉ là duy tình, khó tinh giản bộ máy Nhà nước cồng kềnh mà còn là “duy tiền”, bởi bao nhiêu vị trí trong cơ quan Nhà nước đều bằng tiền mà có.

Trong khi đó, người dân không thể chấp nhận được việc Nhà nước cứ nương tay với bộ máy quản lý của mình, đẩy gánh nặng thuế phí vào người dân. Đây là vấn đề bất công rất lớn mà xưa nay Nhà nước không minh bạch giải trình để người dân yên tâm. Do đó, người dân luôn rất dễ xảy ra những phản ứng tiêu cực đối mỗi khi có thông tin về việc tăng thuế.

Do chưa công khai, minh bạch

Đồng quan điểm về vấn đề này, TS. Nguyễn Đức Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách cũng cho rằng, xưa nay, hễ tăng thuế là người dân lại phản đối. Tâm lý phản đối này nảy sinh là do người dân bức xúc, khó chịu về tính không minh bạch trong chi thường xuyên của Nhà nước.

Chi thường xuyên hàng năm luôn cao cho thấy bộ máy Nhà nước cồng kềnh, trong khi người dân không biết được các khoản thuế của mình được sử dụng như thế nào.

Vừa qua Chính phủ đã có những hành động rất mạnh mẽ trong việc cải cách thủ tục hành chính, tinh giản bộ máy quản lý.

Tuy nhiên, bên cạnh những mặt đáng nghi nhận, rõ ràng kết quả của cải cách vẫn chưa được cải thiện, không công khai minh bạch.

TS Nguyễn Đức Thành.

Mặt khác, theo ông Thành, tăng thuế xăng dầu sẽ gây ra những thiệt hại rất lớn đối với kinh tế xã hội, làm tăng chi phí nguyên vật liệu, tăng phí vận tải cho người sử dụng, khiến tăng giá một loạt các mặt hàng gây ảnh hưởng lớn đến đời sống của người dân và doanh nghiệp.

Trong khi đó, mục tiêu bảo vệ môi trường như tên gọi của sắc thuế này lại bị lu mờ so với mục đích thu cho nhanh, thu để bù đắp thiếu hụt ngân sách của Chính phủ, Viện trưởng viện VEPR nhìn nhận./.