Chiều 25/5, thảo luận ở tổ về tình hình kinh tế - xã hội, đại biểu Quốc hội Lê Thanh Vân cho rằng, nhiều năm qua, Chính phủ tiến hành cải cách hành chính nhưng kết quả chưa khả quan. Bộ máy quá cồng kềnh dẫn đến chi thường xuyên quá lớn, trong khi đó chất lượng cán bộ lại khó đo đếm.

Hậu duệ, quan hệ thân hữu chi phối

Theo ĐB Lê Thanh Vân (Đoàn Cà Mau), hiện Bộ Nội vụ đã ủy quyền đối với đơn vị sự nghiệp tự chủ một phần, ủy quyền cho Chủ tịch tỉnh và Bộ trưởng các bộ phê duyệt đề án vị trí việc làm, về thực hiện tinh gọn bộ máy, giảm đầu mối. Nhưng hiện vẫn chưa thực hiện được.

Đại biểu Quốc hội Lê Thanh Vân (Đoàn Cà Mau).

“Nghị quyết 39 của Bộ Chính trị, Nghị định 108 của Chính phủ về tinh giản biên chế chưa chuyển biến về chất, chủ yếu về lượng. Giảm đầu mối ở trên lại phình chân rết ở dưới, giảm được người trong bộ máy, chủ yếu là chuyển ngành thì chuyển đi công tác chỗ khác, chưa phải tinh giản thật sự. Không phải qua đánh giá chất lượng cán bộ để loại khỏi bộ máy những người ko đủ tiêu chuẩn. Tinh giản 10% chính là chưng cất lại chất lượng bộ máy chứ không phải thải lọc thuần tuý là giảm số lượng”.

"Trong cuộc gặp của Thủ tướng với các doanh nghiệp mới đây, bầu Đệ ở Thanh Hoá nói rằng 50% cán bộ, công chức hiện chỉ ngồi chơi xơi nước. Trước đó cũng có một vị lãnh đạo dẫn ý kiến chuyên gia, cho là 30% người trong bộ máy hành chính sáng cắp ô đi chiều cắp ô về. Cá nhân tôi thấy tỷ lệ đó còn cao hơn. Với đội ngũ như vậy thì ban hành chính sách làm sao tốt được", ông Vân thẳng thắn nói.

Theo ông, chính vì bộ máy thì cồng kềnh nên "cứ bóp trên thì phình dưới", nghĩa là giảm đầu mối cơ quan ở trên lại phình chân rết ở dưới, giảm được người ở cơ quan này thì tăng ở đơn vị khác, chưa phải tinh giản thật sự.

Ông Vân cho rằng, quan trọng để thực hiện tinh giản biên chế là phải tính xã hội hóa, giao quyền tự chủ. Bởi vị đơn vị sự nghiệp công lập chiếm 3/4 biên chế. Tới đây ta thực hiện đề án đổi mới phương thức quản lý tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp kết hợp với đề án về tổ chức bộ máy. “Muốn thực hiện được tôi nghĩ cần có cộng đồng trách nhiệm giữa trung ương và địa phương”.

Muốn đất nước phát triển, ông Vân nói, khâu quan trọng là trọng dụng nhân tài. Tuy nhiên, công tác cán bộ đang có vấn đề báo động. "Đó là hiện tượng cả họ làm quan, bổ nhiệm thân hữu. Gần đây tôi nghe câu “nhất hậu duệ, nhì tiền tệ, ba quan hệ, bốn đồ đệ”, như vậy không còn chỗ cho trí tuệ. Đầu tiên là con cháu họ hàng, sau có tiền, sau nữa là alo gửi gắm, trao đổi, thì làm gì có chỗ cho nhân tài", đại biểu Vân nhấn mạnh và dẫn chứng "thậm chí mới đây có trường hợp giám đốc bệnh viện ở Đồng Tháp bổ nhiệm con trai bị động kinh làm phó khoa".

Theo ông, hiện nhiều vị được bổ nhiệm vào vị trí lãnh đạo, đứng phát biểu thao thao bất tuyệt nhưng nói không ai hiểu gì, rời tờ giấy ra là trí tuệ không thể hiện được. "Năng lực như vậy mà điều hành thì chỉ có rối loạn", ông nói.

"Tôi rất tiếc trong việc sửa đổi Bộ luật hình sự lần này thiếu chế tài trong công tác cán bộ, từ việc giới thiệu, đề cử, tiến cử đến thẩm định hồ sơ, rồi bổ nhiệm. Trong lĩnh vực quan trọng này, nếu cá nhân nào sai phạm, làm trái thì phải trừng trị bằng luật hình, để họ thấy chỉ giới đỏ mà sợ không dám làm liều", ông Vân đề xuất.

Theo ông Vân, công nghiệp hoá phải gắn với hiện đại hoá, đó chính là những tiền đề cộng với nguồn nhân lực chất lượng cao, biết trọng dụng nhân tài thì đột phá trong chất lượng tăng trưởng mới cao được.

Tổ chức bộ máy, hiện chúng ta đang đi góc tiếp cận không đúng nguyên lý. Thiết kế bộ máy phải bắt đầu từ chứng năng, phương diện mà bộ máy tác động đến. Hiện chúng ta xác định chức năng của các bộ ngành có những vùng chồng lấn nhiều. Như dự báo tăng trưởng ko chỉ bộ Kế hoạch đầu tư mà còn Tài chính. Tôi đánh giá cao Chính phủ đang thí điểm sáp nhập hai cơ quan này ở cấp Sở.

Bộ trưởng Nội vụ Lê Vĩnh Tân.

“Bộ Nội vụ có ý tưởng xây dựng đề án vị trí việc làm nhưng không bắt đầu từ bộ máy, mà bắt đầu từ sự tưởng tượng ra công việc đó áng chừng bao nhiêu người. Như vậy ko được, phải đi theo quy trình từ chức năng đến nhiệm vụ, từ nhiệm vụ đến việc làm, và từ việc làm mới “đẻ” ra lao động. Qua giám sát tôi thấy nhiều địa phương đã xây dựng được vị trí việc làm nhưng chưa phê duyệt được vì Bộ Nội vụ ko đo đếm được. Ngồi trung ương “định vị”, ở dưới đưa lên không biết đúng hay sai, như vậy sẽ bị vênh. Chỉ có cách khoán biên chế, giao trách nhiệm cho người đứng đầu, chịu trách nhiệm trước pháp luật”, ĐB Vân phân tích.

Khó vì cấp dưới việc nhỏ cũng đẩy lên trên

Trả lời những ý kiến, phân tích của ĐB Trần Thanh Vân và một số địa biểu khác, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Lê Vĩnh Tân cho rằng bộ máy cồng kềnh, trì trệ kéo dài thời gian qua là do việc phân cấp, phân quyền còn quá nhiều vấn đề. Ví dụ trong ngành nội vụ, để tuyển dụng không qua thi tuyển một công chức cấp phòng ở huyện phải báo cáo lên Bộ trưởng Nội vụ, trong khi Chủ tịch UBND tỉnh được giao bổ nhiệm đến giám đốc sở, không qua Bộ.

“Có những việc rất nhỏ nhưng chúng ta làm quy trình thủ tục quá rườm ra, phức tạp. Tôi muốn nói việc phân cấp phân quyền trong một đơn vị hành chính, 1 công việc theo tôi không quá 2 cấp chịu trách nhiệm, tức là 1 cấp thực hiện, 1 cấp kiểm tra giám sát. Vấn đề tinh giản biên chế, cứ 6 tháng địa phương tổng hợp báo cáo lên bộ, bộ thẩm tra, sau khi có thẩm định bộ Tài chính căn cứ vào đó cấp kinh phí”, Bộ trưởng Lê Vĩnh Tân nhìn nhận.

Theo Bộ trưởng, nhiều lần ông đã nói với các địa phương là Bộ xin ý kiến giao cho địa phương làm luôn, Bộ chỉ làm hậu kiểm nhưng chúng ta làm quá nhiều cấp thẩm tra, thẩm định như thế kéo dài thời gian, bộ máy rờm rà quá.

“Nhiệm vụ của Chính phủ, Bộ ngành chỉ xây dựng thể chế, xây dựng chiến lược quy hoạch, tăng cường kiểm tra giám sát. Còn Chính phủ mà lại xuống địa phương xem thừa bao nhiêu cấp phó thì đúng là không phù hợp. Phân cấp để ai làm sai thì người đó chịu trách nhiệm, chứ không phải khi làm sai lôi hết cơ quan này, cơ quan kia ra chịu trách nhiệm. Cùng với đó trách nhiệm người đứng đầu, anh làm sai thì phải chịu trách nhiệm chứ không đổ thừa ai”, người đứng đầu ngành Nội vụ nêu quan điểm.

Nói về thực hiện tinh gọn bộ máy, giảm đầu mối, Bộ trưởng Nội vụ kể trong quá trình làm việc với các địa phương có nhiều ý kiến khác nhau: “Tức là giảm đâu giảm, đừng giảm chỗ tôi, xếp đâu xếp đừng xếp chỗ tôi”.

“Bắt đầu từ đây trở đi tôi nghĩ phải có 1 điều khoảng về xử lý, chế tài những người không thực hiện. Tinh giản biên chế cần nhìn toàn diện. Gốc của nó từ luật Tổ chức chính quyền địa phương quy định số lượng cấp phó, Nghị quyết của Quốc hội xếp loại đơn vị hành chính có liên quan mật thiết nhau. Xếp loại đơn vị hành chính cao hơn thì số lượng cấp phó nhiều hơn”, Bộ trưởng Lê Vĩnh Tân nói.

Trong luật Chính quyền địa phương tại sao người đứng đầu các cơ quan chuyên môn đều là thành viên ủy ban. Trách nhiệm của thường vụ ủy ban vừa thực hiện nhiệm vụ cơ quan chuyên môn tham mưu vừa thực hiện trách nhiệm được ủy ban phân cấp, ủy quyền./.