''An ninh năng lượng là nội dung xuyên suốt trong quy hoạch điện 8''

Sử dụng thiết bị bay kiểm tra đường dây và trạm tại trạm biến áp 500kV Duyên Hải. (Ảnh: Ngọc Hà/TTXVN)

Trong phiên họp chiều nay (3/11), các đại biểu Quốc hội sẽ có 40 phút để xem, nghe video-clip Báo cáo về “Thực trạng, giải pháp phát triển điện lực đến năm 2030 nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội”.

Để hiểu rõ hơn về công tác quản lý trong lĩnh vực điện năng - nhìn từ việc lập Quy hoạch phát triển Điện lực Quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045 (gọi tắt là quy hoạch điện 8), Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh đã có một số trao đổi với phóng viên về các nội dung trên.

Đảm bảo cân đối cung-cầu điện

- Thưa Bộ trưởng, ông nhìn nhận như thế nào về hoạt động giám sát của Quốc hội đối với công tác quản lý Nhà nước về lĩnh vực điện lực thời gian qua?

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh:Có thể nói các vấn đề mà Đoàn giám sát đã làm việc, đã nêu, đã trao đổi với các cơ quan chức năng của Chính phủ, trong đó có Bộ Công Thương, các địa phương... về đánh giá tổng thể Tổng sơ đồ điện 7, Tổng sơ đồ điện 7 hiệu chỉnh cũng như đánh giá về quá trình thực thi hay những mặt tích cực, kết quả đã đạt được cho đến cả những vấn đề còn tồn tại… đã giúp cho Chính phủ và Bộ Công Thương có một cái nhìn tổng quan, toàn diện để chúng ta cần phải tập trung làm cho tốt trong Tổng sơ đồ điện 8.

Nhất là thời điểm này Bộ Công Thương đang phối hợp với các bộ, ngành thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, của Thủ tướng Chính phủ để xây dựng Tổng sơ đồ Điện 8 và theo yêu cầu là phải báo cáo với Chính phủ trong dịp cuối năm 2020 để phục vụ cho việc phê duyệt của Thủ tướng và tổ chức triển khai thực hiện bắt đầu từ năm 2021.

- Vậy từ những góp ý cụ thể của các đại biểu Quốc hội và thông qua hoạt động giám sát, giải trình trước Quốc hội thời gian qua, Bộ Công Thương sẽ tiếp thu và cụ thể hóa như thế nào tại Quy hoạch phát triển điện 8 đang được xây dựng?

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Bộ Công Thương cho rằng Tổng sơ đồ điện 8 đang xây dựng sẽ phải giải quyết và đạt được những yêu cầu, mục tiêu rất quan trọng.

Đó là việc đảm bảo yêu cầu có được một sơ đồ điện hoàn chỉnh, có tính dự báo cũng như tính pháp lý cho việc tổ chức triển khai thực hiện.

Sơ đồ này phải đảm bảo cân đối cung-cầu điện và yêu cầu phát triển của đất nước trong giai đoạn hội nhập sâu rộng với thế giới và đối mặt với cả những cơ hội và thách thức của cuộc cách mạng 4.0.

Cụ thể, cơ cấu điện năng của Việt Nam trong Tổng sơ đồ điện sắp tới phải đảm bảo được sự cân đối, phù hợp giữa các nguồn điện mới, phù hợp với nhu cầu phụ tải của các khu vực.

Hay nói đúng hơn là chúng ta sẽ phải hướng tới xây dựng một hệ thống điện năng của quốc gia dựa trên nền tảng là đảm bảo sự cân bằng giữa nhu cầu phụ tải với kế hoạch phát triển tại các khu vực để tránh phải tốn kém, thiệt hại, lãng phí do phải truyền tải điện năng.

Tiếp đến, chúng ta phải có một cơ cấu điện năng phù hợp giữa các nguồn điện khác nhau. Từ thực tiễn trong quá trình thực hiện Tổng sơ đồ điện 7 và Tổng sơ đồ điện 7 hiệu chỉnh cho thấy yêu cầu để phát triển nhiệt điện khí trong thời gian tới là một xu thế tất yếu và yêu cầu rất lớn.

Vì vậy, cũng phải tập trung để bổ sung trong quy hoạch đó, xây dựng trong quy hoạch một cơ cấu của nhiệt điện khí ngày càng lớn mạnh và có khả năng, năng lực để đảm bảo yêu cầu phát triển của đất nước. Bên cạnh đó, vẫn phải có một cơ cấu điện phù hợp với các nguồn điện khác, bao gồm nhiệt điện than, thủy điện, năng lượng tái tạo…

Ngoài ra, chúng ta phải xây dựng một ngành công nghiệp điện năng thật sự hiện đại, trong đó có điều kiện phát triển kể cả từ thượng nguồn đến hạ nguồn, bao gồm các nhà máy phát điện, hệ thống truyền tải, đẩy nhanh tiến độ hoàn thành thị trường điện cạnh tranh và thị trường bán lẻ điện cạnh tranh. Đây được coi là nền tảng hết sức quan trọng của Tổng sơ đồ điện 8 cũng như là nền tảng cho sự phát triển của ngành năng lượng sắp tới.

Bên cạnh đó cũng phải đảm bảo một cơ cấu giá điện hợp lý. Giá điện phải tiếp tục được xây dựng và hình thành trên cơ sở phản ánh đầy đủ các yếu tố đầu vào, các chi phí đầu vào của sản xuất, truyền tải, phân phối điện sau này.

Giá điện thị trường phải phản ánh được đầy đủ cơ cấu sản xuất và cơ cấu của giá điện dựa trên nguyên tắc của đầu vào, nhưng đồng thời Chính phủ cũng sẽ phải có những công cụ pháp lý và các công cụ cần thiết khác để đảm bảo thực hiện được các chính sách an sinh xã hội, nhất là với những người dân có hoàn cảnh khó khăn.

Yếu tố này là một nền tảng rất quan trọng để chúng ta vừa đảm bảo cân đối được năng lực, các nguồn lực đầu tư của xã hội, trong đó có đầu tư của Nhà nước, đầu tư của khu vực doanh nghiệp, đầu tư của tư nhân nhằm phát triển hệ thống nguồn phát điện đồng bộ với hệ thống truyền tải và hệ thống phân phối điện đồng thời đảm bảo được các mục tiêu sau: giá điện vừa phục vụ cho nhu cầu đời sống dân, phục vụ cho yêu cầu phát triển kinh tế của đất nước nhưng cũng tạo thuận lợi để huy động các nguồn lực xã hội và giải phóng các nguồn lực để phục vụ phát triển thị trường điện cạnh tranh.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh. (Ảnh: Đức Duy/Vietnam+)

Một nội dung rất quan trọng khác trong Tổng sơ đồ điện 8 cũng phải đặt ra như là một nhiệm vụ trọng tâm, ưu tiên là câu chuyện về bảo vệ môi trường và gắn với phát triển bền vững.

Hàng loạt các nguồn điện, kể cả từ điện tái tạo bao gồm thủy điện, thủy điện nhỏ và điện gió, điện Mặt Trời đều là nguồn điện tương đối sạch, thân thiện với môi trường cũng hàm chứa rất nhiều yếu tố về môi trường mà chúng ta phải tính đến.

Bản thân các nguồn điện truyền thống khác như nhiệt điện, thủy điện lớn, nhiệt điện khí, nhiệt điện than, điện sinh khối… thì cũng đều đặt ra những bài toán nghiêm túc cho các cơ quan quản lý khi thực thi Tổng sơ đồ điện 8.

Chính vì vậy, tinh thần của Nghị quyết 55/NQ-TW của Bộ Chính trị mới ban hành và những nội hàm mới được cập nhật để đó phải được cập nhật và cụ thể hóa trong Tổng sơ đồ điện 8 liên quan đến các vấn đề về phát triển bền vững và dựa trên bảo vệ môi trường một cách hữu hiệu.

Kiểm soát chặt chẽ thủy điện, hạn chế tác động môi trường

- Với nhiệm vụ trọng tâm và ưu tiên đó, Bộ Công Thương sẽ triển khai thế nào đối với lĩnh vực thủy điện nhỏ và vừa cũng như các dự án điện còn sử dụng nhiều đất phải chuyển đổi diện tích đất/rừng trong khi rất nhiều ý kiến cho rằng, nguyên nhân của lũ lụt miền Trung thời gian qua có vấn đề của việc mất rừng, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Thủy điện và thủy điện nhỏ và vừa vẫn là những nguồn tài nguyên rất quý để phục vụ cho phát triển của đất nước. Nhưng nếu như chúng ta sử dụng không đi kèm với kiểm soát một cách chặt chẽ để hạn chế tác động đến môi trường thì chắc chắn đây sẽ là những nguy cơ lớn cho phát triển bền vững của đất nước chưa kể đến những thiên tai và điều kiện biến đổi khí hậu đang tác động ngày càng mạnh mẽ đến đời sống của nhân dân và sự phát triển của đất nước.

Tôi muốn nói đến những dị thường cũng như tính cực đoan của thời tiết trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Chắc chắn trong Tổng sơ đồ điện 8 cũng sẽ cập nhật và quy định rất rõ là bất kỳ một dự án thủy điện ở quy mô nào, cho dù nếu chỉ sử dụng 1m2 đất rừng tự nhiên thôi thì cũng sẽ bị loại trừ và không bao giờ cho phép triển khai thực hiện.

Bên cạnh đó, những yêu cầu lớn trong các vấn đề đánh giá tác động môi trường của các dự án về năng lượng nói chung cũng như thủy điện nói riêng sẽ được nâng cấp và được tổ chức kiểm soát chặt chẽ, bài bản hơn nữa, với sự vào cuộc của các cơ quan chức năng để đảm bảo yêu cầu phát triển bền vững gắn với bảo vệ môi trường, nhất là trong bối cảnh của biến đổi khí hậu đang rất cực đoan như thế này.

- Thưa Bộ trưởng, với những phác thảo về quy hoạch điện 8 như Bộ trưởng vừa thông tin thì đâu là khó khăn, thách thức để hiện thực hóa quy hoạch này?

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Tôi cho rằng khó khăn lớn nhất đó là Luật Quy hoạch mới ra đời và chúng ta đang có một phương thức mới trong xây dựng quy hoạch quốc gia dựa trên các quy hoạch vùng, quy hoạch ngành.

Nhưng theo Luật Quy hoạch mới thì chúng ta không còn nhiều các quy hoạch của từng lĩnh vực. Chính vì vậy thì sự đồng bộ, cách thức tổ chức thực hiện Luật Quy hoạch này để quy hoạch Tổng sơ đồ điện 8, quy hoạch năng lượng, công tác xây dựng phải đảm bảo được yêu cầu về mặt tiến độ, thời gian, chất lượng nhưng lại phải đồng bộ được với những quy hoạch khác của quốc gia, của các vùng. Đây là một yêu cầu, thách thức rất lớn trong bối cảnh mà chúng ta đang phải vừa làm, vừa tiếp tục hoàn thiện khung khổ pháp lý, kể cả các hướng dẫn thực hiện.

Vấn đề thách thức thứ hai chính là trong một thời gian rất nhanh phải hoàn thiện được một bản quy hoạch với những yếu tố đảm bảo cho mục tiêu phát triển đất nước ở nhiều cái bình diện và góc độ khác nhau.

Ví dụ như phải đảm bảo được một hạ tầng năng lượng ổn định, bền vững để phục vụ cho phát triển kinh tế-xã hội của đất nước, nhưng mặt khác lại vẫn phải đảm bảo được định hướng xã hội chủ nghĩa, tức là những vấn đề liên quan đến an sinh xã hội, liên quan đến của đời sống nhân dân, chưa kể đến những nhiệm vụ chính trị phục vụ cho phát triển của đất nước, của các khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa…

Rồi lại có những vấn đề mà tưởng chừng như rất mâu thuẫn với nhau giữa câu chuyện của chúng ta vừa muốn có nguồn năng lượng sạch, thân thiện với môi trường nhưng lại phải là những cái nguồn năng lượng mà có giá rẻ, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế -xã hội, phù hợp trình độ phát triển của đất nước và phù hợp với điều kiện đời sống của nhân dân.. thì đó là những bài toán mà các nhà chuyên môn sẽ phải cân đối và tính toán làm sao để đảm bảo đầy đủ các điều kiện như vậy.

Tất nhiên không có giải pháp nào có được sự tuyệt đối. Giữa vấn đề về phát triển với bảo vệ môi trường, phát triển bền vững luôn là một bài toán đánh đổi. Vậy thì chúng ta phải tính toán phương án tối ưu.

Thế nhưng, dù thế nào thì chúng ta vẫn phải đạt được những mục tiêu đó. Tôi cho rằng một thế giới đang toàn cầu hóa, một quốc gia đang phát triển như Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ và hội nhập sâu rộng với thế giới, chúng ta hoàn toàn có được những quyết sách mang tính toàn diện để đáp ứng được các yêu cầu.

- Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng./.